Shostakovich: Symphony No. 9 in E-Flat Major, Op. 70

 

Dmitri Shostakovich'in 9. Senfonisi, Mi bemol Majör, Op. 70, 1945 yılında II. Dünya Savaşı’nın sona ermesinin ardından bestelenmiştir. Ancak bu senfoni, birçok insanın beklediği zafer dolu, büyük bir kahramanlık eseri yerine, hafif, neşeli ve mizahi bir senfoni olarak karşımıza çıkmıştır. Shostakovich'in ironi ve ince mizah anlayışı, bu eserin önemli bir unsuru haline gelmiştir.

Arka plan

Sovyet yetkilileri ve kamuoyu, Şostakovich’in 9. Senfonisinden büyük bir zafer müziği bekliyordu, çünkü 7. ve 8. Senfonileriyle savaşın trajedisini ve acılarını dile getirmişti. Stalin ve Sovyet rejimi, zafer sonrası büyük bir kahramanlık senfonisi beklentisindeydi. Ancak Shostakovich, beklentilerin aksine, hafif, alaycı ve kısa bir senfoni yazmayı tercih etti. Bu durum, o dönemin Sovyet rejimiyle ilişkilerini daha da karmaşık hale getirdi.

Senfoninin yapısı

9. Senfoni beş kısa bölümden oluşur:

1. Allegro
   İlk bölüm hafif ve enerjik bir açılış sunar. Klasik tarzda yazılmış bir tema ile başlar ve ritmik yapısıyla dikkat çeker. Bu bölümde Shostakovich’in Mozartvari bir tarzı benimsediği görülür.

2. Moderato
   İkinci bölüm daha lirik ve sakin bir karakter taşır. Yumuşak ve melodik olan bu bölüm, yaylı çalgıların ağırlıklı olduğu, zarif bir temaya sahiptir.

3. Presto
   Üçüncü bölüm canlı ve enerjik bir scherzo'dur. Hızlı ve tempolu olan bu bölüm, özellikle tahta üflemelilerle renklendirilmiştir. Mizahi ve biraz da alaycı bir havası vardır.

4. Largo
   Dördüncü bölüm, en dramatik ve ağır bölümdür. Karanlık ve ciddi bir tonu vardır ve trombonlar ile fagot, eserin bu bölümünde dikkat çeker. Burada gerilim artar ve beşinci bölüme geçiş sağlanır.

5. Allegretto – Allegro
   Final bölümü, senfoninin en ilginç ve mizahi kısmıdır. Allegretto ile başlayan bu bölüm, giderek daha hızlı ve coşkulu bir tempoya ulaşır. Orkestra parlak bir sonla eseri bitirir. Ancak bu zafer havasının altında ironik bir ton gizlidir.

İlk seslendirme ve tepkiler

9. Senfoni, ilk kez 3 Kasım 1945’te Leningrad’da Yevgeny Mravinsky yönetiminde seslendirilmiştir. Eser, hafifliği ve ironik tonu nedeniyle bazı eleştirmenler ve Sovyet yetkilileri tarafından beklentileri karşılamadığı gerekçesiyle eleştirilmiştir. Özellikle Stalin, büyük bir zafer marşı beklerken bu kadar alaycı ve mizahi bir eserle karşılaşınca hayal kırıklığına uğramış ve Shostakovich'in daha sonraki yıllarda siyasi baskıya maruz kalmasına neden olmuştur.

Genel değerlendirme

9. Senfoni, Shostakovich'in ironi ve mizah anlayışını açıkça ortaya koyan bir eserdir. İlk bakışta hafif ve neşeli gibi görünse de, eserin altında yatan derin mesajlar ve alaycılık, bestecinin Sovyet rejimi ve zafer anlayışıyla olan karmaşık ilişkisini yansıtır. Kısa süresi ve geleneksel yapısıyla klasik senfoni formuna yakın durmasına rağmen, Shostakovich’in yaratıcılığı ve ince mizah anlayışı, eseri sıra dışı kılar.