Rahmaninov'un dilinden düşmiyen, "İki tavşanı birlikte kovalarsan bir tanesini bile ele geçireceğin şüphelidir" diye eski bir atasözü vardır. Rahmaninov iki değil üç tavşan birden avladı. Hem besteci, hem piyano virtüozu, hem de orkestra şefiydi. Arkadaşına sır olarak söylediği gibi bu üç mesleği takip etmek karışık bir problemdi. "Konser verirken beste yapamam. Eser yazmak istediğim zaman üzerinde düşünmem lâzımdır; piyanoya dokunamam. Orkestra şefliği yaparken ne bir şey besteleyebilir ne de piyano konserleri verebilirim. Birinden birini tercih etmeliyim."
Bununla beraber Rahmaninov üç tavşanı da avlayabilecek işe yarar bir formül buldu. Zamanında en sayılan ve başarı sağlayan kompozitörlerden biri olmakla beraber aynı zamanda XX. yüzyılın en namlı piyanistlerinden biriydi. Orkestra şefliğine otorite ve ustalık getirdi.
Çocukken Rahmaninov büyük istidadının yanılmaz belirtilerini gösterdi. Piyanoya büyük meyli, kuvvetli bir hafızası, bulunmaz bir istidadı vardı. Annesi ona müzik esaslarını öğretmeğe başladığı zaman o daha çocuktu. Babası oğullarının asker olmasını kararlaştırmıştı ama Sergey'i bu gruba dahil etmeyecek kadar zekiydi. Rahmaninov'un babası Onega'da iflas edince, aile 1882'de St. Petersburg'a hareket etti. Burada Sergey, Konservatuara girdi. O, parlak fakat tembel bir talebeydi. Çalışmaktan, pratikten nefret eder, fırsat bulunca ikisinden de kaçardı. Çok kere derslerini asardı. Sadece sınıfta öğrendiği şeyleri kolayca hazmetme kabiliyeti, arkadaşlarıyla aynı seviyede olmasını sağlardı.
Çocuğun kabiliyetini iyice bilen büyükannesi yer değiştirmenin iyi olacağını anladı. Sergey'in Moskova'daki Nikolay Zverev ile beraber yaşayıp çalışmasını temin etme işini üzerine aldı. Nikolay Rahmaninov'a yalnız müzik değil aynı zamanda dil, edebiyat ve tarih öğreten zalim bir öğretmendi. Bununla beraber sempatik, anlayışlı, muamele bilen, çocukta müziğe karşı ilgi uyandıran, büyük müzik hareketlerini teşvik eden bir insandı. Rahmaninov ustasının idaresinde başarılı ilerlemeler gösterdi, az sonra da Moskova Konservatuvarına girdi. Yan çizmeye olan istidadı öğretmenleriyle devamlı mücadelelere sebep oldu.
Bütün gevşekliğine, menfaat düşünmeyen davranışlarına rağmen Rahmaninov, Konservatuarın en parlak talebelerindendi. İmtihanların birinde, Çaykovski'nin de dahil olduğu jüri heyeti önünde kendi eseri olan "Sözsüz Şarkı"yı çaldı. 1892'de Rahmaninov, piyanosundan dolayı altın madalya kazandı ve fakülte onun ismini şeref listesine koydu.
Talebeyken beste yapmağa başlamıştı. 1892'de beş piyano parçasını bastırttı (Op. 3). Bunlardan biri olan Do Diyez Minör Prelüd o kadar büyük bir başarı sağlamıştı ki, Rahmaninov'un ismi her yana yayıldı. Bu prelüd hala onun en çok dinlenen müzik parçalarından biridir.
Rahmaninov bir perdelik Aleko adlı bir opera yazdı. 9 mayıs 1893'de temsil edildi ve Çaykovski, Rahmaninov'u çok alkışladı.
Bu erken başlayan başarılarına rağmen Rahmaninov da başarısızlığın tadını tattı. 1 No. lu Senfoni 27 mayıs 1897'de Glazunoy'un idaresinde St. Petersburg'da takdim edildi. Konser o kadar berbattı ki eserin kısımları tanınmayacak haldeydi. Besteci senfonisinin prömiyerini dinlediği zaman beyninden vurulmuşa döndü. Salondan kaçtı. Saatlerce başıboş dolaştı. Birden aklına arkadaşlarının kendisi için hazırladıkları akşam yemeği geldi. Zorlukla oraya gidebildi. Samimi selamlar, candan tebrikler onu tatmin etmedi. "Ruhumu kaplayan ümitsizlik beni terketmiyecek. Parlak mesleğimin hayalleri yok oldu. Ümitlerim ve inançlarım harap oldu." diyordu. Cesar Cui şöyle yazmıştı. "Cehennemde bir konservatuar olsaydı Rahmaninov, senfonisi için bir mükâfat kazanırdı." Bu senfoninin acaip bir tarihçesi vardır. İlk temsilden sonra bu bestenin notaları esrarlı bir şekilde ortadan yok olmuş. Yıllarca, Rahmaninov bile bunu kaybettiğine inanmış. Fakat ölümünden az sonra birdenbire Rusya'da iki piyano metninin kopyası meydana çıkmış. Bu, orijinal eserin aranmasına sebep olmuş. Orkestra eserleri Leningrad Konservatuarının kütüphanesinde bulundu. Hemen hemen yarım yüzyıl sonra canlanan birinci senfoni 1945 sonbaharında ikinci defa çalındı. Çok alkışlandı, beğenildi.
19 mart 1948'de Philadelphia'da Rahmaninov'un ölümünün 5'inci yıldönümünü anma konserinde sadece onun eserleri, Eugene Ormandy idaresinde çalındı.
Rahmaninov şöyle demişti: "İnsanın karakterini değiştiren öyle ciddi hastalıklar ve kaderin öyle acı darbeleri vardır ki; Senfoninin benim üzerimde yaptığı etki budur. Çektiğim bu acı dindiği zaman başka bir insan olmuştum."
Fazla heyecandan sinirleri bozulmuştu. Novgorod'da Rahmaninov'la beraber oturan büyük annesi ona baktı, sinirlerini yatıştırdı. Fakat Moskova'da hastalık yeniden başgösterdi. Beyninde uyuşukluk vardı. Kendini, Dr. Dahl adında çok meşhur bir Rus doktorunun ellerine bıraktı. Dr. Dahl, Rahmaninov'un yok olmuş ümidi ve inancı üzerinde çalışmalarına devam etti. "Tekrar beste yapacaksın. Tekrar piyano konçertosu yazacaksın. Hem de büyük bir kolaylıkla." Dr. Dahl bu cümleleri durmadan tekrarlıyordu. Her nasılsa Rahmaninov kendine geldi. İstekle işe başladı ve Dr. Dahl'in dediği gibi her şey aklına kolayca geldi. Bugün en sevilen eserlerinden biri olan 2 No. lu Piyano Konçertosunu tamamladı ve Dr. Dahl'e ithaf etti. 27 ekim 190l'de Rahmaninov Moskova Filârmoni Orkestrasıyla konçertosunu takdim etti. Bu büyük bir başarı oldu.
İkinci Piyano Konçertosu, Rahmaninov'un hem müziğe hem de başarıya dönüşünü gösteriyordu. Moskova operasının orkestra şefi oldu. Çok geçmeden genç Rus orkestra şeflerinin en iyisi olarak tanındı. Piyano resitalleri verdi. Piyano için büyük parçalar yazmağa devam etti. Az zamanda Moskova'da en meşhur müzikçilerden biri oldu. 29 Nisan 1902'de Natalia Satin adındaki sevgilisiyle evlendi.
Çok yıllar geçmeden orkestra şefi ve piyanist olarak faaliyetlerinin fazlalaşması, genişleyen sosyal hayatıyla karışınca eser yazmağa fırsat bulamadı. Moskova'dan ayrılıp karısı ve kızıyla Dresden'e yerleşti. Orada 1907'de iki büyük eser yarattı: İkinci Senfoni ile "Ölüm Hikayesi".
Almanya'da, ilk defa çıkacağı Amerika turu için hazırlıklarını tamamladı. Moskova'ya dönerek seyahati için piyano çalışmalarına kendini verdi ve yine turne için üçüncü piyano konçertosunu yazdı. İlk defa Amerika'da 4 kasım 1909'da Northampton'da Smith College'indeki bir resitalde göründü. Üç hafta sonra Walter Damrosch idaresindeki New York Senfoni Cemiyetiyle 3 No. lı Konçertosunu dünyaya duyurdu. Turnenin geri kalan kısmını piyanistlik ve orkestra şefliği ile geçirdi.
Rahmaninov'un Amerika'ya ikinci gidişi sadece konser turu için değil, aynı zamanda yeni bir yurt bulmak içindi. Yıl 1918'di. Rusya'da harp çıkınca Rahmaninov askerler ve mülteciler menfaatine konserler vererek memleketine yardım etti. Yıllar önce yazdığı 1 No. lu Piyano Konçertosunu ihtilâl olduğu zaman değiştirdi. "Makinalıların, tüfeklerin seslerinden rahatsız olmadan bütün gün yazı masamda veya piyanomun önünde oturabiliyordum."
Memleketinde doğan bu yeni idare şeklini anlamıyordu. Her yer ölü ve harabe ile doluydu. Heyecanlı ihtilâlcilerin aşırı hareketleri onda nefret uyandırdı. Artık Rusya onun memleketi değildi. Eski dünyası parçalanmıştı. Yeni bir yuva bulması gerektiğini anlamıştı.
Rusya'yı 1917 aralığında bıraktı. İskandinavya'da bir yıl kaldı, konserler verdi. 1918'de tekrar Amerika'ya gitti. New York'ta Riverside Drive'da kışlık bir ev kiraladı. İlkin yazları Paris'in yakınında Clairefontaine'de, 1932'den sonra İsviçre'de Lucerne gölünde güzel bir villada geçirdi. Yurdunun diline, yiyeceklerine, âdetlerine, bayramlarına sadık kaldı. Villasında Rus havası esmekteydi. Artık göreceğini ümit etmediği memleketinden uzaktı. Kendisine misafirperverlik gösteren bu topraklarda bile yalnız ve kederliydi. Sıla derdi yıllardan sonra melankoliye tutulmasına sebep oldu.
Eser yazmayı bırakmadı. İsviçre'de ve bu memlekette tamamlanan bazı eserleri şunlardır: 3 No. lu Senfoni, 4 No. lu Konçerto (piyano ve orkestra için), Paganini'nin temi üzerine Rapsodi: Senfonik Danslar. Amerikan konser salonlarının en büyük müzikçilerinden biriydi. Amerika'da bulunuşunun 30 uncu yılı 1939'da törenle kutlandı. Philadelphia'da aynı gün üç konser verdi. Kompozitör, orkestra şefi ve piyanist olarak. Büyük eserlerini kendi idare etti, sonra değneğini Eugene Ormandi'ye vererek piyanoya geçip üç konçertosunu çaldı. Bir yıl sonra Carnegie Hall'de tek konçertosu duyuldu.
Konserlerine devam etmesine rağmen sıhhati bozulmağa başlamıştı. Üç yaz, konser mevsiminden sonra Long Island Sound'da sessizce yaşamağa çalıştı. Fakat hava değişimi iyi gelmiyordu. Yavaş yavaş konserlerini bırakarak güneşli California'ya geldi. Rahmaninov, "Burası benim dünya yüzündeki son evim" dedi. İstediği Amerika'da bir turne daha yapmaktı. Artan halsizliğine rağmen 8 şubat 1943'de başlayacak olan turneye hazırlandı. Fazla ilerliyemedi, New Orleans'da fenalaştı. Son defa olarak California'daki evine getirildi. Ölmeden az önce yanıbaşında müzik çalındığını söylüyordu, hattâ inat ediyordu. Müzik çalınmadığına inanınca şöyle dedi: "Öyleyse benim başımın içinde müzik çalınıyor." Veda turnesinin ilk konseri üstünden iki ay geçmeden öldü.
Rahmaninov, Rus kompozitörlerinin muhafazakâr grubunun öncüsüdür. Çaykovski'nin bıraktığı yerden o başlamıştı. Yeni yolu değil eskiyi takip etmiştir. O, kulağa hoş gelen melodilerin önemli olduğuna inanırdı. Bir mülakatta şöyle demektedir: "Bestelerken müziğin, kalbimdeki gibi sade ve doğrudan doğruya konuşması için çalışırım. Eğer orada aşk veya hüzün veya din varsa, bu ruh hareketleri müziğin temelini meydana getirmelidir." Çağdaşlarının düşkün oldukları yeni formüller, kurallar ve teknik onun için manasızdı. Bunu şöyle açıklar. "Önceden hazırlanan teorilerin formüllerine göre eser yaratacak bir besteci değilim. Müzik bir bestecinin karışık şahsiyetinin ifadesi olmalıdır."
Rus müziğinde yeni bir ses olmayan Rahmaninov güzelliği, hissi büyük bir kuvvetle ifade edebildiği için insanın kalbine tesir eder.
BAŞLICA ESERLERİ
| Müzik Kategorisi | Eserler |
|---|---|
| Orkestra müziği | No. 2 Op. 18 piyano konçertosu |
| No. 3 Op. 30 piyano konçertosu | |
| Paganini'nin bir temi üzerine rapsodi | |
| 2 No. lı senfoni | |
| Ölüm Adası, poem | |
| Piyano müziği | Do ve sol minör prelüdler |
| Başkaca | 1 ve 3 No. lı senfoniler |
| Çanlar, koro senfonisi | |
| 1 ve 4 No. lı piyano konçertoları | |
| Senfonik danslar | |
| Moments Musicale'ler | |
| Prelüdler | |
| Etüdler | |
| 2 piyano sonatı | |
| Şarkılar |
Yorumlar
Yorum Gönder