Rimski-Korsakov "Beş Rus" diye anılan kompozitörlerin başında bulunuyordu. Millî Rus okulunun kurucusu değildi. Ama kendi grubunun en başarılı, en tesirli üyesiydi.
Başlangıçta Mihael Glinka vardı. Çar İçin Hayat ile Ruslen ve Ludmila adlı operalarının konuları Rus tarihinden ve efsanelerinden alınmıştı.
1840'da Prosper Merimee, Çar İçin Hayat'ın opera değil, âdeta millî bir destan olduğunu söylemişti.
Cesar Cui (1835-1918) grubun nasıl meydana geldiğini anlatıyor: "1856'da iki müzikçi St. Petersburg'da karşılaşıyorlar. Balakirev'le bu sayfaların yazarı. Az sonra Rimski-Korsakov, Borodin ve Musorgski ile birleşiyorlar. Müziğe karşı aynı heyecanı duyduklarından küçük bir grup meydana getiriyorlar. Grubun her üyesi kendi karakteristiğini ve kabiliyetini koruduğu zaman hepsinin aynı olan ideali kesinleşmiş oluyor. Kompozisyonlarında bu ideali kullanıyorlar."
"Hepsinin aynı olan" ideali Rus sanatını meydana getirmekti. Bu kompozitörler, Rus müziğindeki Fransız ve Alman tesirlerinden kendilerini kurtarmak istiyorlardı.
Opera yazarken Rus konularını kullandılar. Müziklerinin kaynağı ya Rus folkloru ya da eski Rus kilise müziği oldu.
Rimski-Korsakov 1861'de Balakirev'le bu gruba girdiğinde on yedi yaşındaydı. Müziği gelişi güzel öğrenmiş, teori dersi almamıştı. Biraz piyano disiplini vardı. Müzikçi olmağa pek hevesi yoktu. Ailesinin geleneğine uyarak girdiği Deniz Harp Akademisinde deniz asteğmeniydi. Fakat, çocukluğundan beri de müziğe istidadı vardı. 1844'te Novgorod'da doğmuştu. Rimski-Korsakov, biyografisinde şöyle yazmaktadır: "Tam iki yaşında bile değildim, annem bana birçok melodiler söylerdi. Babam piyano çalarken ben de üç dört yaşında olduğum halde, oyuncak davuluma doğru dürüst vurabilirdim. Çok kere babam tempoyu ve ritimi kasten birdenbire değiştirirdi. Ben de hemen ona uyardım. Sonraları babam piyano çalarken ben de yanlışsız şarkı söylemeğe başladım. Babamın çaldıklarını piyanoda çalmağa çalışırdım. Böylece notaların isimlerini öğrendim." Sekiz yaşındayken öğretmenlerden ders almağa, dokuz yaşındayken de armoni ve teori bilmediği halde bir şeyler bestelemeğe başladı.
Balakirev'in milli duyguları için Rimski-Korsakov iyi bir elemandı. Çünkü küçük yaşından beri Glinka'nın "Çar İçin Hayat" adlı eseriyle heyecanlanmış, Lucia di Lommermoor ve Der Freischütz operaları ona tesir etmişti. Hattâ Deniz Harp Okulunda Glinka'nın operalarında bazı pasajları koroya söyletip idare etmişti.
Rus müziğine olan yakınlığını gösteren başka yollar da vardı. İlk müzik tesirlerini ne evde duyduğu opera aryalarından ne de kendisine öğretilen piyano müziğinden almıştı. Amcasının ona söylediği halk türkülerinden almıştı. En büyük müzik zevkini yanındaki kiliseden gelen Rus müziğini ve halk türkülerini dinleyerek alıyordu.
Balakirev, Rimski-Korsakov'u kucakladı. Onu, takipçilerinin eserlerini ve birbirlerinin müziğini tenkid ettikleri cumartesi toplantılarına götürdü.
Balakirev, Rimski-Korsakov'a bir senfoni hazırlatacaktı. Fakat bu senfoninin tamamlanması için yıllar isterdi. Nisan 1862'de Rimski-Korsakov Deniz Akademisini bitiriyordu. Dünya turuna çıkacaktı. O yılın sonbaharında iki buçuk yıllık ilk seferine Almaz'la çıktı. 1864'de Amerika'ya geldi. 1865'de Almaz gemisi vatanına döndü. Rimski-Korsakov o zaman müzik hakkındaki fikirlerini açıkladı. "Ara sıra müzik çalmayı veya dinlemeyi seven bir amatörüm. Sanatçılık için kurduğum hayaller tamamiyle kayboldu."
Dönüşünden biraz sonra, St. Petersburg'a gelince tekrar Balakirev'in grubuna katıldı. Heyecan yeniden canlanmıştı. Büyük bir istidatla piyano çalışmağa başladı. Bıraktığı senfonisini de tamamladı. Balakirev bu senfoniyi Serbest Müzik okulunun konserinde icra etmeyi uygun buldu. Cesar Cui 19 aralık 1865'de verilen konseri şöyle anlatıyor: "Dinleyiciler senfoniyi artan bir ilgiyle dinliyorlardı. Andante ve Final'den sonra bestekâr sahneye çağrıldı. Yirmi bir yaşındaki deniz subayı sahnede görününce müziğimizin istikbali olduğuna inanan halk onu çılgın gibi alkışladı." Cui sözlerine şöyle devam etmektedir. "Rimski-Korsakov ilk Rus senfonisini yazmıştır."
Senfoninin başarı kazanması Rimski-Korsakov'un fazla eser yazmasını sağladı. Üç yıl içinde birçok şarkı besteledi. Üç Tema Üzerine Uvertür, Sırp Temaları Üzerine Fantezi, bir senfonik poem, Sadko (aynı isimde olan son yıllarında yaptığı opera ile karıştırılmamalı) ve hâlâ bazan dinlediğimiz Antar Senfoni. 1868'de ilk millî operasını yazdı: Pskov'un Kızı. Bunu 1872'ye kadar tamamlayamadı. Şöhreti fazlalaşıyordu. Sadko (senfonik şiir) Müzik Cemiyeti tarafından Balakirev'in idaresinde çalındığında çok beğenildi. 1869'da ikinci defa bu eser çalındı. Büyük zafer kazandı.
Bütün bu başarılarına rağmen Rimski-Korsakov armoni ve teori bilmiyordu. 1871'de St. Petersburg Konservatuarının direktörünü bulup kompozisyon ve enstrüman profesörlüğünü üzerine almağa karar verdi. Kendini herkesten iyi bilirdi. "O zaman bir koroyu düzenli bir biçimde armonize edemiyordum. Hayatımda akordların veya azalan çoğalan fasılaların isimlerini hiç bilmezdim. Kompozisyonlarımdaki kısımların yanlış olup olmadığını ancak içgüdü ve kulakla kontrol ediyordum."
Rimski-Korsakov teoriyi sadece ders kitaplarından almakla kalmadı, utanmayı bırakarak Konservatuar sınıflarına girdi. 1872'de evlendiği müzik eğitimi yapmış olan karısı da (Nadejda) ona yardım etti. Çetin yıllardan sonra yalnız eğitim görmüş bir teorici değil müzik tekniğinin her alanında hoca oldu. Konservatuarın gelmiş geçmiş en büyük, en çok övünülen öğretmenlerinden biriydi.
Tamamlanan Pskov'un Kızı, St. Petersburg'da 13 ocak 1873'de oynandı. Büyük bir başarıydı. Bu opera 10 kere temsil edildi. Bunun üzerine kendisi için Deniz Bandosunda hususi bir iş yarattılar. 1874'de Üçüncü Senfonisini takdim ettiği zaman ilk defa koral orkestra konserini idare etti. Çok iyi bir tesir bırakmıştı. Serbest Müzik Derneği konserlerini yedi yıl idare etti. 1886'dan 1900'e kadar da St. Petersburg'daki Rus Senfoni Konserlerinin idaresini kendi üzerine aldı.
Rimski-Korsakov şimdi "Beş Rus"a dâhil iki arkadaşından uzaklaşmağa başlamıştı. Balakirev'in onu idare etmesi, eserlerine kanşması Rimski-Korsakov'u sinirlendiriyordu. Musorgski ile olan yakınlığı da azalıyordu. Rimski-Korsakov Serbest Müzik Derneğindeki ilk konserini verdikten sonra geçmişin klasik eserleriyle meşgul olmağa başladı. Musorgski, arkadaşının milli ideallerine ihanet ettiği kanaatindeydi. Cui ve kritik Stassov, Rimski-Korsakov'dan soğumuşlardı. Sadece Borodin ona bağlı kaldı ve yaptığı işten hoşlandı. "Birçok kimseler Korsakov geriye dönüp eski çağların müziği üzerinde çalıştığı için ayaklanmışlardı." Arkadaşına, Borodin böyle yazmaktadır. "Fakat bu beni üzmüyor. Anlaşılması kolay. Korsakov, benim tarzımdan ayrı bir yolda gelişmiştir. Glinka ile beraber başlamıştı. Sadece, tanımadığı ve yeni şeyler bulunan bir alana dönmek tabiîdir."
1875 ve 1877 yılları arasında "Yüz Rus Halk Şarkısı" adlı büyük bir seriyi tamamladı. Rus halk müziğinin en iyi örneklerini modern tarzda değerlendirmek bakımından çok önemliydi yaptığı iş. Kendini başkasının işine vermişti. Glinka'nın operalarını neşretmişti. Bu iki hareket hâlâ içindeki milli ateşin sönmediğini göstermektedir. 1878-1881 yılları arasında Mayıs Geceleri ile Kar Kızı adlı iki yeni opera yazdı. Prens İgor'dan Borodin'in "Polonya Dansları", Musorgski'nin "Boris Godunov" operasından iki parça, kendi Kar Kızı'ndan birçok kısımlar dahil, "Beşler"in eserlerinin propagandasını yapan, Serbest Müzik Derneği namına verilen dört konseri idare etti. 1881'de Musorgski öldüğü zaman, Rimski-Korsakov eserlerini düzelterek neşretmeyi, Boris Godunov dahil çok önemli eserlerini tamamlayıp orkestra için bestelemeyi üzerine aldı. Aynı şeyi Borodin'in Prens İgor operası için yaptı. Evet Rimski-Korsakov hâlâ "Beş Ruslar"a sadıktı.
Fakat eski düzen parçalanıyordu. Musorgski ölmüştü. Borodin de 1887'de öldü. Balakirev kendini sadece dine verdi, herkesten uzak yaşamağa başladı. Cui'nin de "Beşler"in yaşayan üyeleri ile fazla ilgisi yoktu.
"Beşler"in yerini doldurmak üzere yeni bir grup yükseliyordu. Rimski-Korsakov onun müzik lideri; kuvvetli naşir Belayev de patronuydu. Çoğu, Rimski-Korsakov'un öğrencileri olan gençler etrafında toplanarak ondan ilham aldılar.
Rimski-Korsakov birkaç yıl sessizleşti ve yayın işiyle uğraştı. Fakat yaratma ateşi 1887'de yeniden parladı. "İspanyol Kapriçyosu"nu, Rus Paskalyası için bir yıl sonra yazdığı Uvertür ve bundan bir yıl sonra da Şehrâzâd süiti takip etti. 1890'da Mlada operasını tamamladı.
Mlada operasının prömiyerinden önce, yani 1 kasım 1892'de Rimski-Korsakov büyük bir yorgunluk hissediyodu. Çalışma gücünü kaybetmişti, bestelemekten nefret ediyordu. Yorgunluğu, unutkanlık takip etti. Bir sinir hastalığı geçiriyordu.
1894'de Gogol'un Peri hikâyesinden Bir Yılbaşı Gecesi adlı yeni bir opera yazdı. En güzel operaları şunlardır: Sadko, 1896'da; Mozart ve Salieri, 1897'de; Çar'ın Gelini, 1898'de; Çar Sultan, 1900'de; Kitczh'in Hayal Şehri, 1906'da; son ve en ünlü operası Çil Horozcuk, 1907'de.
1905'de, St. Petersburg'un ihtilâl ateşi aşılanmış gençleri Japon savaşına katıldılar. Konservatuar öğrencileri de bunların arasındaydı. Bunların gitmelerine engel olmağa çalıştı fakat işinden kovuldu. İki ay eserlerinin temsiline, hükümet izin vermedi. Rusya'nın her tarafından Rimski-Korsakov'a sempati mektupları geldi. Hükümet bu protestolardan sonra konservatuarı yeniden düzene koydu. Glazunov'u direktör yaptı. Rimski-Korsakov'u da eski vazifesine getirdi.
1907'de Rimski-Korsakov, Paris'e Rus müzik festivalinde kendi eserlerini idare etmek için davet edildi. Bu, halka son görünüşü oldu. 23 nisan 1908'de bir kalb krizi geçirdi. Aynı yıl 17 haziranda kızının evlenme törenine gidemiyecek kadar hastaydı. Dört gün sonra da öldü.
"Beş Ruslar"ın ideallerini gerçekleştirdi. Melodileri çoğunlukla Rus halk şarkılarının stilindedir. Armoniler, Rus kilise müziğinin eski ıskalarından çıkartılmıştır. Orkestrasyonun gerçek bir ustasıydı.
Onu, Şehrazad Süiti, İspanyol Kapriçyosu ve Rus Paskalya Uvertüründe dinleriz. Operaları pek seyrek temsil edildiği halde asıl kişiliği, onlardadır.
Operalarında Musorgski'nin gerçeğinden veya Borodin'in Doğulu aykırılığından uzak bir dünya vardır. Gerald Abraham'ın yazdığı gibi, "Öyle bir dünya ki yarı gerçek yarı tabiatüstü."
BAŞLICA ESERLERİ — Orkestra müziği: Şehrazad süiti, İsnanyol capricciosu, Rus Paskalya uvertürü. Başkaca: Altın Horoz, Sadko Snigurocka operaları, 1 ve 3. senfoniler, Antar senfoni, piyano konçertosu.
Yorumlar
Yorum Gönder